Allah ve Tanrı Kelimeleri Farklı Mıdır?

Bugünlerde facebook sayfamızda sıkça, “Allah mı yoksa Tanrı mı?” tartışmalarını görüyorum. Bu da beni bu konuda bir şeyler yazmaya ve bu konuyu farklı açılardan değerlendirmeye teşvik etmektedir.
Maalesef çoğu kişi yazdıkları hakkında pek bir fikir sahibi olmadan, kendi zihinlerinde beslemiş oldukları inançları, çılgınca savunma işine girişmişlerdir. Bu tarz girişimlerden birisi de, işte bu hafta şahit olduğumuz; Allah mı Tanrı mı, tartışmasıdır.

Öncelikle bu kullanılan kelimelerin kökenine ve tarihçesine bir bakalım. Örneğin, “Tanrı” kelimesi nasıl ortaya çıkmış ve ilk ortaya çıktığında neyi ifade etmiştir?

Tanrı sözcüğü Türkçe‘dir ve kökeni Tengri’dir. [1] Arapça kökenli Allah adından farklı olarak, cins isimdir. Bu kelimenin Arapça‘daki karşılığı, ”İlah“tır. Büyük yaratıcı, her şeye kadir olan yaratıcı, olağanüstü güç ve kudret sahibi anlamlarına gelmektedir. Orhun Yazıtları‘nda rastlanan Gök Tanrı ve benzeri ifadeler, Türk dinsel inancında görülebilen, Allah benzeri özel isimlerdir.

Türk Dil Kurumu’nun yayınlamış olduğu Güncel Türkçe Sözlüğüne göre, Tanrı sözcüğü, “Çok tanrıcılıkta var olduğuna inanılan insanüstü varlıklardan her biri, ilah” ve özel isim olarak da “Allah” anlamlarına gelmektedir. [2]

Peki ya Allah?

Bu sözcüğünün kökenine dair çeşitli görüşler bildirilmiştir. Hatta İslami literatürde Allah’ın Arapça mı yoksa başka dilden mi geldiğinden, Arapça’nın sadece İslamiyet’e özgü bir ad mı yoksa daha öncesinde de kullanılıp kullanılmadığına ilişkin çeşitli görüşler vardır.

Bunun üzerine uzun uzun tartışmayacağım. İsteyenler bu konu ile ilgili görüşleri internette bulabilir. Ama benim üzerinde durmak istediğim şey, bu kelimelerle insanlarının neyi kast ettiğidir.

Birçok Müslüman internette yazılan kelimeler üzerinden hareketle, o öyle değil böyle, deme girişiminde bulunuyorlar. Genellikle de, “Tanrı demeyeceksiniz, Allah diyeceksiniz” diyorlar. Fakat Allah adının bile İslamiyet’in çok öncesinde kullanıldığı gerçeğini göz ardı ediyorlar. Dediğim gibi bunun üzerine konuşmayacağım. Fakat daha da önemlisi, kendi inanç ikrarlarında, yani Kelime-i Şehadette dahi dediklerini düşünmüyorlar. Kelime-i Şehadet’in ilk cümlesi şöyledir:

“Eşhedü en lâ ilâhe illallah” / Türkçe karşılığı: Şahitlik ederim ki, Allah’tan başka hiçbir ilah yoktur!

Demek ki Allah, bir ilahtır yani; bir Tanrı’dır. Bu da Tanrı dememelisiniz diyenlerin düşünmesine neden olması gereken bir durumdur.

İkinci olarak, Kur’an’ın birçok yerinde Allah’ın Tanrı olduğu yazar:
Allah ki, O’ndan başka İlâh (Tanrı) yoktur. En güzel isimler, O’nundur. [3]
Sizin İlâhınız (Tanrınız) sadece Allah’tır ki, O’ndan başka İlâh (Tanrı) yoktur. [4]

Demek ki Allah’da kendisini Tanrı olarak tanıtıyor, yani O’nu Tanrı olarak çağırmanın bir kusuru yoktur. Eğer var olduğu söyleniyorsa, o zaman Kur’an’a karşı da söylenmiş olur.

Aslında esas mesele, insanın söyledikleriyle ne kast ettiğidir. Siz, Allah ya da Tanrı adlarını kullandığınızda, neyi kastediyorsunuz? Önemli olan soru budur kanımca. Eğer kastettiğiniz varlığı biliyor, tanıyor ve O’na hitap ediyorsanız, sorun nedir?

Son olarak değinmek istediğim konu, belki en önemlisidir. Bu yazının konusu facebooktaki paylaşımdan kaynaklandığı için, bu paylaşım ve altındaki yorumlar hakkında da bir şeyler söylemek istiyorum. Paylaşılan yazı aynen şuydu:

“Tanrı _____ dır.” (Sizce Tanrı kimdir?)

Sizce Tanrı kimdir sorusuna karşılık, Tanrı’yı tanımlayıcı ifadeler kullanılarak boşluğun doldurulması beklenmiştir. Fakat ne yazık ki gelen yorumların çoğu, “Tanrı değil efendim, Allah diyeceksin” şeklinde olmuştur. Ben bu yorumları yazan arkadaşları anlamıyorum. Sadece bu noktaya nasıl takılır kalır bir insan? Ya da Allah ile ilgili hiç mi bir düşüncesi olmaz ya da O’nu tanımlayamaz da bunun yerine kelime oyunları yapan yorumlar paylaşır…

Keşke böyle yorumlar yazmak yerine, ”Bana göre Tanrı’nın ismi Allah’tır ve Allah merhametlidir, yücedir, yaratandır” vb. şeyler yazsalardı. Sizce de bu tarz bir yaklaşım daha doğru olmaz mıydı? Ben Müslüman arkadaşlarımı teşvik etmek isterim ki, bu tür şeylere takılmak yerine; Allah’ı anlatan, açıklayan şeylere odaklansınlar. O’nu daha çok tanımak istesinler.

Esen kalın,

________________________________________
[1] Orhun Yazıtları‘ndaki ‘Tengri teg tengride bolmuş Türk Bilge Kağan…’ ifadesi buna kaynak olarak gösterilebilir.
[2] Tanrı Kavramları
[3] Ta-Ha Suresi (20): 8. Ayet (İmam İskender Ali Mihr Meali)
[4] Ta-Ha Suresi (20): 98. Ayet (İmam İskender Ali Mihr Meali)