Martin Luther’in Hayatı ve Hizmeti

Martin Luther, 16 yy’da Avrupa’da yaşamış olan bir keşişti ve Katolik Kilisesi’nin yanlış uygulamalarına karşı çıkıp bugün Protestanlık adını verdiğimiz mezhebin oluşmasında ilk adımları atmıştır. O hem insanlık hem de Hristiyanlık tarihi açısından çok önemli bir karakterdir.

Martin Luther’in Gençliği

Martin Luther, 10 Kasım 1483’te Almanya’nın Eisleben kentinde doğmuştur. Luther’in doğumundan kısa bir süre sonra ailesi, Eisleben’den 16 km kadar kuzeybatıdaki küçük Mansfeld kasabasına taşındı. Yerel bakır arıtma işinde başarılı olan babası Hans Luther, 1492’de Mansfeld’in bir belediye meclisi üyesi oldu.

Luther eğitimine 1488 ilkbaharında Mansfeld’deki bir Latin okulunda başladı. Orada Latince’de kapsamlı bir eğitim aldı. On Emir, Rab’bin Duası, Havariler’in İkrarı, sabah ve akşam dualarını öğrendi. 1497’de Luther, yakındaki Magdeburg’a, Ortak Yaşamın Kardeşleri’nin işlettiği bir okula, yani kişisel dindarlığa vurgu yaptığı, onun üzerinde kalıcı bir etkisi olan bir okula katılmak için gönderildi. 1501 yılında, o zaman Almanya’nın en seçkin üniversitelerinden biri olan Erfurt Üniversitesi’nde eğitim aldı. Babasının finansal başarısından dolaylı herhangi bir bursa ihtiyacı olmadan eğitimine devam etmiştir. Luther 1502’de lisans derecesini aldı. Üç yıl sonra yüksek lisans derecesi aldı.

Eğitim ve Keşişliğe Başlaması:

Sanat fakültesinden mezun olan Luther, üç “yüksek” disiplinden (hukuk, tıp veya teoloji) birinde lisansüstü çalışmalar yapmaya başladı. Babasının istekleri doğrultusunda hukuk çalışmalarına başladı. Bununla birlikte, altı haftadan daha kısa bir süre sonra, 17 Temmuz 1505’te Luther, hukuk çalışmasını terk etti. Aziz Augustin Keşiş Düzeni’nin Erfurt’taki manastırına girdi. Stotternheim köyü yakınlarındaki şiddetli bir fırtına, onu hayatta kalması halinde istemeden bir keşiş olmaya yemin edecek kadar korkutmuştu. Luther bu yeminini onurlandırarak hukuk çalışmalarını bırakıp manastıra keşiş olmak için başvurur. Luther’in babası, manastır için saygın ve kazançlı olan hukuktan vazgeçtiği için ona kızgındı.

1505 yılında Martin Luther’in bulunduğu manastır kendisini bir toplantı için Vatikan’a gönderdi. Vatikan’a varan Luther, orada gördüklerinden pek hoşnut kalmamıştı. Luther’e göre kilise ve etrafı yozlaşmıştı ve bu durumdan oldukça rahatsızdı. Kilise ruhsal bir otorite olmaktan çok siyasi ve ekonomik bir güce dönüşmüştü.

Bu ziyaretin dönüşünde bağlı olduğu manastır, Martin Luther’i eğitim ve çalışmalarına devam etmesi için Wittenberg’deki manastıra göndermiştir. Buradaki eğitim sonrasında profesörlük unvanı alıp hem öğretmeye hem de çalışmalarına devam ediyordu.

Bu çalışmaları sırasında özellikle Aziz Pavlus ve Aziz Augustin’in iman vurgusu onun için dönüm noktası haline gelmişti. Kutsal Kitap’ta özellikle “Tanrı’nın insanı akladığı, Müjde’de açıklanır. Aklanma yalnız imanla olur. Yazılmış olduğu gibi, “İmanla aklanan yaşayacaktır.” (Romalılar 1:17), “Tanrı katında hiç kimsenin Yasa’yla aklanmadığı açıktır. Çünkü İmanla aklanan yaşayacaktır.” (Galatyalılar 3:11), “Doğru adamım, imanla yaşayacaktır. Ama geri çekilirse, ondan hoşnut olmayacağım.” (İbraniler 10:38) gibi ayetlerdeki imanla gelen kurtuluş ya da imanla aklanma kavramları vurgusu Martin Luther’in kilisenin uygulamalarına karşı bakış açısını temelden değiştirmeye başlamıştır.

Kurtuluş iyi işlerle, duayla, oruçla, hacla, ikonlarla, yardımlarla, sakramentlerle veya herhangi bir eylemle değil, imanla gelir. Eylemelerimiz veya düşüncelerimizle kurtuluşu hak edemeyiz, bu kadar iyi olamayız. Sadece iman edebiliriz. Dolayısıyla Latince şu mottoyu kullanmıştır: “Sola Fide” yani “Yalnız İman”.

Martin Luther – Araf ve Endüljans Sorunu

1517 yılında Vatikan’ın gönderdiği görevli bir rahip olan Johann Tetzel Wittenburg’a gelip Endüljans satmasıyla Martin Luther ve Katolik Kilisesi arasında tartışmalar başlar. Martin Luther kilisenin özellikle iki öğretisine karşı çıkıyordu: Araf ve Endüljans. Bu iki terimi inceleyelim:

Araf: Araf inancı Katolik kilisesinde, imanlıların öldükten sonra, cennete gitmeden önce günahlarının bedelini ödedikleri geçici bir arındırma mekanı olduğuna inanılan yer. Aslında ilk kilisenin Araf konusunda çok net bir doktrini olmamasına rağmen özellikle 12. yy’da Katolik doktrininin önemli bir parçası haline gelmiştir.

Endüljans: Endüljans Papa’nın yani kilisenin yetkisiyle bu arındırma cezalarının hafifletilmesi belgesi vermesine denir. İmanlılar bu belgeyi para karşılığı satın alabiliyorlardı. Bu şekilde sevdiklerinin Araf’taki süresinin kısaltılması için varını yoğunu kiliseye veriyorlardı. Endüljans uygulaması da ilk kilisede böyle bir uygulama olmamasına rağmen Orta Çağ’da ortaya çıkmıştır. Özellikle, 11. ve 12. yy’daki Papalar, Haçlı Seferleri’nde savaşacak askerlere hizmetlerinin karşılığı olarak vermeye başladılar. Sonrasında gelen Papa’lar bu uygulamanın çerçevesini genişletip devam etmiştir.

Martin Luther ve Reformasyon Hareketleri

İşte 1517 yılında rahip Johann Tetzel Papa’nın verdiği görevle Wittenberg’de 3 Mark karşılığında Endüljans satmak için gelmişti. Bu fiyat bir işçinin 6 aylık birikimi anlamına geliyordu. Tam bu noktada 31 Ekim 1517’de Martin Luther 95 maddelik bir tez hazırlar. Wittenberg Kilisesi’nin kapısına çiviler. Katolik Kilisesi’nin bu uygulamalarına şiddetle karşı çıkar. Bu durum tartışmaların etkisini genişletir ve birçok insan bu tartışmalara dahil olur. Martin Luther de bu şekilde ünlenmeye başlar. Luther’in vurgulamak istediği nokta kurtuluşun sadece imandan geldiğidir. Kilisenin özellikle endüljanslarla bu konuda yetkisinin olmadığıydı. Kurtuluş için İsa Mesih ve çarmıh yeterliydi. Herhangi bir rahibin bu konuda herhangi bir aracı olması gereksizdi. Martin Luther buna “Tüm imanlıların kahinliği” adını vermişti.

Bu tartışmalar alevlenirken 1521’de Martin Luther’in, Kutsal Roma – Germen İmparatoru’nun huzurunda bu tezini savunması isterler. O dönemin imparatoru olan 5. Charles Luther’in yanıldığını söyleyerek tezini kabul etmez. Aslında Luther’den önce de kilisenin bu uygulamalarına karşı çıkanlar olmuştu; ancak baskı teknolojisinin o dönem gelişmiş olması Luther’in bu düşüncelerinin önce tüm Almanya’ya, sonrasında da tüm Avrupa’ya yayılmasını sağladı. 95 maddelik tez 1517 ile 1526 yılları arasında binlerce kopya basılıp insanlara ulaşmıştı.

Ancak Martin Luther’in yapmış olduğu başka bir şey bu küçük çaptaki olayların daha geniş çapta etkin olmasını sağlamıştır. Luther Kutsal Kitap’ı Latince’den Almanca’ya çevirmiştir. Bu da Latince konuşamayan sıradan halkın Kutsal Kitap okuyabilmesine yardımcı olmuştur. Her bir bireyin Tanrı Sözü’ne ulaşabilmesini sağlamıştır. Matbaa’nın da yardımıyla binlerce kopya yayılmaya başlamıştı.

Reformasyon’un Dünya Çapında Etkileri

Aslında Kutsal Kitap’ın bu kadar ulaşılabilir olmasının getirdiği güzel şeyler arasında bazı zorluklar da oluşmaya başladı. Kutsal Kitap’taki bazı noktalarla ilgili farklı farklı yorumlar oluşmaya başladı. Bu durum Avrupa’yı bir nevi kaosa itmiş oldu.

1520 yılında Papa, Martin Luther’i aforoz etti. 1521 yılında Martin Luther bir toplantıya davet ederler. Yazmış olduğu kitapları tanımasını ve sonrasında reddetmesi isterler. Martin Luther kitapları kendisinin yazdığını kabul eder ve biraz düşünmesi için zaman ister. Ertesi gün Martin Luther bazı kitaplarında kullanmış olduğu dilin uygunsuz olabileceğini kabul etmekle birlikte kitaplarının içeriğini reddetmeyeceğini bildirir. Eğer Kutsal Kitap ya da mantıkla çelişmiyorsa söylediklerinin arkasında duracağını belirtmiştir ve şöyle demişti:

“Kutsal Yazılar veya mantıklı bir sebeple ikna olmadıkça papaların ve konseylerin otoritesini kabul etmiyorum, çünkü birbirleriyle çelişiyorlar. Vicdanım Tanrı Sözü’ne esir. Vicdan aleyhine gidecek hiçbir şeyi kabul edemem ve etmeyeceğim, çünkü bu ne doğru ne de güvenlidir. Tanrım bana yardım et. Amin.”

Kendisine atfedilen başka bir söz de şöyledir: “İşte burada duruyorum. Başka bir şey yapamam. Tanrım bana yardım et! Amin.”

Bu şekilde Reformasyon hareketleri daha sonrasında protestolarla Protestan hareketine dönüşmüştür. Ayrıca bir müddet Avrupa’da sosyo-ekonomik çalkantılara yol açmıştır. Bu hareketin kendi içinde de farklı görüşler ortaya çıkmıştır.

Martin Luther 1525 yılında evlenir ve aile kurar. 1545 yılında da böbrek yetmezliğinden vefat eder. Martin Luther Reformasyon hareketlerini başlatmasıyla dünya ve kilise tarihine temelden etki etmiştir.